در این مبحث برای هر ماده غذایی طبعی در نظر گرفته شده است. در واقع مفهوم گرمی و سردی غذا آن است که آن غذا، گرم‌تر یا سردتر از بدن انسان است و بسته به مزاج مصرف‌کننده، تأثیراتی را در بدن فرد ایجاد می‌کند. از آنجایی که حفظ تعادل مزاج ضامن سلامتی است، دریافت غذاهای سرد و گرم باید متناسب با مزاج افراد صورت گیرد، به عنوان مثال مزاج سرد با دریافت غذاهای گرم به تعادل خود نزدیک می‌شود. قبل از وارد شدن به این بحث لازم است مختصری راجع به مزاج‌های چندگانه افراد صحبت کنیم:
مزاج‌های چندگانه افراد
طبق نظر رازی اگر مقداری خون را در ظرفی شیشه‌ای بریزیم و آن را به حال خود بگذاریم، بعد از مدتی چهار لایه در آن قابل تشخیص است:
الف - لایه اول (پایین ظرف) تیره‌ترین بخش است و از گلبول‌های قرمز رسوب یافته تشکیل شده است.
ب - لایه دوم حالتی شبیه به سفیده تخم مرغ دارد و از تجمع گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها حاصل شده است.
ج - لایه سوم رنگ قرمز دارد و محل تجمع هموگلوبین است.
د - لایه آخر (بالای ظرف) به رنگ زرد بوده و حالت کف دارد.
حکمای قدیم لایه اول (سنگین‌ترین) را سودا، لایه دوم را بلغم و سومی را خون و لایه آخر را صفرا نامیده‌اند.
نظر مشترک همه دانشمندان طب قدیم بر این بوده است که هر یک از این لایه‌ها با یکی از چهار عنصر اصلی موجود در طبیعت هم‌خوانی داشته و خاصیت آن را دارا می‌باشد. چنانچه می‌توان آن‌ها را به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
آتش ~ صفرا. خصوصیات: گرم و خشک
هوا ~ خون. خصوصیات: گرم و تر
آب ~ بلغم. خصوصیات: سرد و تر
خاک ~ سودا. خصوصیات: سرد و خشک
اهمیت گرمی و سردی غذاها
در واقع اخلاط چهارگانه شامل سودا، بلغم، خون و صفرا هستند و خصوصیات آن‌ها مزاج افراد را می‌سازد. چهار مزاج مرکب داریم که دو صفت گرمی و سردی در آن‌ها غالب و دو صفت دیگر یعنی خشکی و تری مغلوب است، اما در کل 9 نوع مزاج داریم ( 4 مزاج ساده شامل گرمی، سردی، خشکی، تری، و 4 مزاج مرکب که ذکر شد). اگر اخلاط چهارگانه به تعادل در بدن وجود داشته باشد و هیچ‌کدام بر دیگری غلبه نکند مزاج نهم یعنی مزاج معتدل حاصل خواهد شد. اهمیت گرمی و سردی غذا در اینجا مشخص می‌شود که می‌توان با هماهنگ نمودن گرمی و سردی غذا به طور معکوس با مزاج افراد، تعادل را برای رسیدن به مزاج معتدل برقرار نمود.
اکثریت افراد از طبع سرد برخوردار هستند. اغلب آن‌ها سفیدپوست هستند و در
هوای سرد به راحتی گرم نمی‌شوند و سرما تا مدت زیادی در بدن آن‌ها باقی می‌ماند. میل زیادی به خواب داشته و عموماً سُست هستند
سعدی در بیتی این مطلب را به صورتی زیبا بیان نموده است:
چهار طبع مخالف سرکش چند روزی بودند با هم خوش
چون یکی از این چهار شد غالب جان شیرین برآید از قالب
دو خلط اصلی یعنی بلغم و سودا خاصیت اسیدی داشته و افرادی که این دو خلط در آن‌ها غالب باشد طبع سرد دارند، ولی دوتای دیگر یعنی خون و صفرا حالت قلیایی داشته و در اثر وجود آن‌ها طبع گرم حاصل می‌شود.
طبع سرد
اکثریت افراد از طبع سرد برخوردار هستند. اغلب آن‌ها سفیدپوست هستند و در هوای سرد به راحتی گرم نمی‌شوند و سرما تا مدت زیادی در بدن آن‌ها باقی می‌ماند. میل زیادی به خواب داشته و عموماً سُست هستند. افراد خونسردی بوده و معمولاً عصبی نمی‌شوند. درون‌گرا هستند و احساسات خود را کمتر بروز می‌دهند. موی سر آن‌ها تمایل به ریزش داشته و زود سفید می‌شود. چون سیستم سردی در آن‌ها فعال است، اسیدیته خون آن‌ها بیشتر می‌باشد، در نتیجه ابتلا به بیماری‌های اتوایمیون نظیر MS و پارکینسون در آن‌ها شایع‌تر است. سستی، ناتوانی، کمبود انرژی و ضعف در این افراد شایع است. نبض آن‌ها آرام بوده و رگ‌ها باریک است.
طبع گرم
افرادی که دارای طبع گرم هستند، خوش‌برخورد و خوش‌روتر هستند، اما زود عصبی می‌شوند. همیشه احساس گرما می‌کنند و زود داغ می‌شوند. در صورت زیاده‌روی در مصرف شیرینی‌جات دچار جوش و خارش بدن می‌شوند و تمایل به مصرف آب در آن‌ها بیشتر است. تعداد این افراد از دسته اول کمتر است. بدن آن‌ها در هوای سرد به راحتی گرم می‌شود، اما خنک شدن آن‌ها در هوای گرم به راحتی قابل انجام نیست. این افراد پرانرژی، برونگرا و فعال هستند و احساسات خود را سریع بروز می‌دهند. امروز از لحاظ علمی ثابت شده است غذاهای گرم بر سیستم اعصاب سمپاتیک تأثیر گذاشته و غذاهای سرد سیستم پاراسمپاتیک را فعال می‌کنند. همان‌طور که می‌دانید سیستم سمپاتیک همراه با افزایش ضربان قلب و پرخون شدن اندام‌ها بوده و خاصیت تحریک‌کننده و فعال‌کننده بر اغلب اندام‌ها دارد.
غذاهای گرم
نان گندم، عسل، گوشت گوسفند، گوشت بوقلمون، گوشت مرغ خانگی، گوشت مرغابی و اردک، گوشت شتر، گوشت کبوتر، خورش قورمه سبزی، آبگوشت به، انجیر، انگور، بادام، تخم خربزه، انواع توت، خربزه، چای سیاه، خردل، خرما، خرمالو، ریحان، اغلب ادویه‌جات، نخود، عدس، لوبیا و تخم مرغ.
غذاهای سرد
نان جو، ماش، باقلا، گوشت مرغ، ماهی، انواع لبنیات (شیر، پنیر، دوغ و ماست)، گوشت گاو، برنج، کدو، اسفناج، ریواس، قارچ، اغلب میوه‌ها، خرفه، تخم کدو، ذرت، کشک، مرغ ماشینی، تمبر هندی و زرشک.
غذاهای معتدل
غذاهایی نیز ما بین این دو طبع (که معتدل است) قرار می‌گیرند. به عنوان مثال در بعضی متون، شیر، ماست گوسفند و نان گندم را جزو غذاهای معتدل آورده‌اند.
